Մեզ սովորական դարձած՝ սենյակները ,փողոցները, շինությունները լուսավորող լույսը, ժամանակին չի եղել: Էլեկտրական լույսը հայտնագործվել է ավելի քան 200 տարի առաջ: Հետաքրքիր է, չէ՞, ինչպես են լույսը հայտնագործել:
Այսօր օգտագործվում են, այսպես կոչվող, ՇԻԿԱՑԱԾ սովորական լամպերը և լուսարձակող դիոդները՝ (LED):
Լամպերը «շիկացած» են կոչում քանի որ տաք են և փայլում են սպիտակ գույնով: Վերջիններս ունեն ապակուց պատրաստված արտաքին թաղանթ, որտեղ օդը բացակայում է: Ներսում գտնվում է բարակ պարուրաձև մետաղալարը՝ վոլֆրամը: Վոլֆրամն օգտագործվում է լամպերի մեջ, քանի որ այն ունի բարձր հալման ջերմաստիճան (ավելի քան 3000°C), որը շատ ավելի բարձր է, քան լամպի ներսում եղած ջերմաստիճանը՝ (2000°C): Այս տեսակի լամպերը այժմ հիմնականում օգտագործվում են տրանսպորտային միջոցներում: Իրականում միայն շատ տաքանալով է, որ դրանք կարող են ընդհանրապես վառվել, որն էլ դիտվում է, որպես էներգիայի վատնում: Երբ լամպը միացված է էլեկտրաէներգիայի աղբյուրին, էլեկտրականությունը հեշտությամբ կարող է շարժվել հաստ լարերի երկայնքով դեպի լամպ, այնտեղից էլ դեպի թելը՝ դարձնելով թելիկը շատ տաք և պայծառ:
Հիմա այդ լամպերը փոխարինվել են LED լույսերով։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ նրանք շատ ավելի քիչ էներգիա են ծախսում` շիկացած լամպերի ծախսած էներգիայի մոտ մեկ վեցերորդը, նույն քանակությամբ լույս ստանալու համար, քանի որ դրանք իրականում չեն տաքանում: LED-ները նաև շատ երկար են աշխատում՝ համեմատած շիկացած լույսերի:
LED լույսերի աշխատանքը շատ չի տարբերվում շիկացած լույսերի աշխատանքի մեխանիզմից: Բայց լույս արտադրելու համար մետաղալարը տաքացնելու փոխարեն, LED լույսն իր ներսում ունի հատուկ նյութ, որը կոչվում է «կիսահաղորդիչ»: Հետաքրքիրն այն է, որ եթե փոխվի կիսահաղորդիչի ներսում առկա քիմիական նյութը, լամպի գույնն էլ կփոխվի:
Հետաքրքիր փաստեր
Դիտարկենք էլեկտրական էներգիայի պատմության հիմնական փուլերը.
«Էլեկտրականություն» տերմինը ծագել է հին հունարեն «էլեկտրոն» բառից, որը նշանակում է «սաթ»:
Ֆոլսը հայտնաբերեց, որ սաթ կտորով փաթաթած քարը քսում են բրդին, այն սկսում է դեպի իրեն ձգել թեթև առարկաներ։
Երկար ուսումնասիրություններից հետո Ուիլյամ Գիլբերտը ստեղծեց «էլեկտրականություն» տերմինը՝ ուսումնասիրելով մագնիսները և դրանց հատկությունները: Այդ ժամանակվանից այս երևույթը սկսեց ինտենսիվ ուսումնասիրվել գիտնականների կողմից։
1663 թվականին ստեղծվեց առաջին էլեկտրական մեքենան։
1729 թվականին անգլիացի գիտնական Սթիվեն Գրեյը կատարեց առաջին փորձը, երբ էլեկտրաէներգիան փոխանցվեց հեռավորության վրա:
Չորս տարի անց ֆրանսիացի գիտնական Ք.Դյուֆայը հայտնաբերեց, որ էլեկտրականությունն ունի 2 տեսակի լիցք։
1745 թվականին հայտնվեց առաջին էլեկտրական կոնդենսատորը՝ Լեյդեն Բանկը։
1747 թվականին Բենջամին Ֆրանկլինը ստեղծեց այս երևույթը բացատրող առաջին տեսությունը։ Էլեկտրականությունը հայտնվել է 1785 թվականին և երկար ժամանակ ուսումնասիրվել է Գալվանիի և Վոլտի կողմից։
Ե՞րբ է էլեկտրականությունը հայտնվել տներում և բնակարաններում:
Շատերի համար այս երևույթն առաջին հերթին կապված է լուսավորության հետ: Հետևաբար, պետք է հաշվի առնել, թե երբ է հայտնագործվել առաջին լուսատու լամպը: Դա տեղի է ունեցել 1809 թվականին: Գյուտարարը դարձավ անգլիացի Դելարյուն: Քիչ ուշ հայտնվեցին պարույրաձև լամպեր, որոնք լցված էին իներտ գազով։
1745 թվականին Հոլանդիայից ֆիզիկոս Պիտեր վան Մուշենբրուկ հորինել է Լեյդեն սափորը, որն առաջին էլեկտրական կոնդենսատորն էր: Դրա ստեղծողը նաև գերմանացի իրավաբան և ֆիզիկոս Էվալդ Յուրգեն ֆոն Կլայստն է։ Երկու գիտնականներն էլ գործել են զուգահեռաբար և միմյանցից անկախ։ Այս բացահայտումը գիտնականներին լիարժեք իրավունք է տալիս մտնել էլեկտրաէներգիա ստեղծողների ցուցակը։
Լուսավորությունն առաջին անգամ հայտնվեց Մոսկվայում 1881 թվականին։ Առաջին քաղաքային էլեկտրակայանը գործարկվել է Մոսկվայում 1888 թվականին։
Անհնար է հստակ ասել, թե երբ է աշխարհում հայտնվել էլեկտրաէներգիան։ Ժամանակի ընթացքում ցրված են չափազանց շատ իրադարձություններ, որոնք հավասարապես կարևոր են: Հետևաբար, կարող են լինել շատ պատասխաններ, և բոլորը ճիշտ կլինեն։
Քչերն են մտածում այն մասին, թե երբ է հայտնվել էլեկտրականությունը։ Իսկ նրա պատմությունը բավականին հետաքրքիր է։ Էլեկտրաէներգիան կյանքն ավելի հարմարավետ է դարձնում։ Նրա շնորհիվ հասանելի դարձան հեռուստատեսությունը, ինտերնետը և շատ ավելին։ Եվ ժամանակակից կյանքը առանց էլեկտրականության արդեն անհնար է պատկերացնել. Դա մեծապես արագացրեց մարդկության զարգացումը։
Պատրաստեց՝ Ժաննա Կոբելյանը
